Urban Myth - Jörgen Tjon a Fong
We hadden liefde, we hadden wapens.

Maar waar was die lobi?
Door Ira Kip

Urban Myth (Jörgen Tjon a Fong) maakt een vertaalslag van de door
Christine Otten geschreven roman. 

Christine is schrijver van verschillende boeken en theaterteksten waarin zij veelal schrijft over het leven van Zwarte Amerikanen, vooral zwarte mannen. Als zwarte vrouw uit Amsterdam die 16 jaar in Amerika woont en alle belastingen betaald, vind ik daar natuurlijk wat van, maar zal hier nu nog even niet op ingaan omdat ik de balans wil zoeken naar what I want to unpack and who I want to address. 

De voorstelling begint bij binnenkomst, want de prachtige acteurs staan al op het toneel. Zonder woorden heten ze ons welkom en worden we meegenomen in het verhaal. Clearly everyone is wearing their Sunday's best cause everyone is dressed to the T.  Zangeres Pearl Jozefzoon neemt ons mee in een vibe wat voelt alsof je terecht bent gekomen in een local Jazz Club ergens in de stad. Zelf denk ik altijd, de eerste ontmoeting met het stuk will set the tone of the rest of the play. And so it begins. 

Lights up en we zijn in Amerika. De acteurs vliegen over het toneel, tekst, zang, acting, talented, experienced, no doubt. Ze weten wat ze doen, and it shows. I see you. 

Jörgen en Jibbe Willems (script) kiezen ervoor om het verhaal niet naar een Nederlandse context te trekken, maar volledig een “autobiografisch” verhaal te presenteren aan een, voornamelijk wit Nederlands publiek. Al gauw wordt ik uneasy. Ik zucht omdat ik er niet bij kan dat in 2022 we nog steeds zo obsessed zijn met de Amerikaanse context, historie en de verhalen van de zwarte Amerikaanse en vooral de zwarte man. Ik vraag me af of het in NL echt de enige manier is om een Nederlands publiek te overtuigen van de ongelijkheden en het racisme in onze samenleving? Het voelt dus alsof ik aan het kijken ben naar een dutch washing of an American story, waarbij de keuzes kort door de bocht en ongelaagd voelen. En dus vraag ik me af (aan de maker en schrijver) waarom wil je dit vertellen en waarom in deze vorm? 

Ik zoek door…naar liefde maar na 30 min nog steeds niks. Strijd vooral veel strijd. En zwarte kruisen op het toneel, en namen van Amerikanen die door geweld zijn omgekomen. Ik zoek naar de link, Mitch Henriquez dan? Kerwin, denk niet wit, denk niet zwart..nee ook niet, wel Strange fruit, waarvan ik eigenlijk wil dat iedereen aan de hangende kant met z’n vingers van af blijft. Maar geen link naar hier, alsof hier niet bestaat. Kunnen we naar Amerika kijken voor verhalen, inspiratie en referentie, absoluut, we doen het allemaal, echter zal er een moment moeten zijn waarbij we het terug "moeten" ankeren naar onze eigen context. Die verbinding is van wezenlijk belang voor de doorontwikkeling van ons narratief, ons eigen denken en verhouding tot de wereld. Door deze schakel niet te maken houden de makers een ver van m'n bed show in stand wat eerder schadelijk is dan dat het echt iets oplevert. 

Zelfs in een Amerikaanse context is dit verhaal de meest on-interessante narrative die je over Amerikanen anno 22’ kunt vertellen terwijl je het N woord over het toneel strooit zonder er een degelijk visie over te beschikken. 

Richard Williams en de Civil Rights Movement vragen niet alleen om degelijke kennis en dramaturgisch onderzoek, het vraagt om deepened conversation, understanding, a due diligence of intellectual historic knowledge, het vraagt om Lorde, hooks and Hartman type of reading, understanding the wayward women of the south, het vraagt om a type of sit down be humble type ish, het vraagt om het moment waarbij je tegen jezelf zegt, hold up, is het aan mij om dit verhaal te vertellen? Moet ik hier auditie voor doen? Wie schrijft dit, wie produceert dit, in welke theaters gaan we spelen, voor welk publiek? What’s the story? And on top of that vraagt het om co-signings from the people of zamuda, the NAACP, Black twitter and Oprah!! Like who in the North Carolina of Carolinas said, sure go head dutch folks, go and tell the story of black America in the Netherlands? And let a white woman write a book about us… like what??? 

De liefdesscènes tussen Richard en z’n vrouw blijven hangen in een oppervlakkig flirt, wordt de witte man degene met de hoop en reflectie (super weird, bijna Disney) en zien we een zwart gezin vooral strijden zonder TLC. Deze voorstelling is gemaakt voor hen die een bepaald idee hebben over Amerika, en Amerika nodig hebben om iets bij hen zelf te herkennen. Wat eigenlijk heel hollands is, vooral buiten jezelf plaatsen ipv naar binnen. En dus slagen deze makers er niet in een verdiepend inhoudelijk gesprek te voeren over wie wij zijn of willen zijn, wat dat kost en wat we daarvoor moeten opgeven.

Ik begin door te hebben dat ik ben gelokt met wapens, dat we de zwarte Amerikaan alleen herkennen in hun pijn terwijl het juist hun liefde is waar we op teren. Hun liefde is die we massaal assimileren, kopiëren en gentrificeren. Terwijl ANYTHING black culture, ook in NL bij de gratie van liefde bestaat. Het is hetgeen waar elke black movement van de kerk tot de civil rights movement tot hip hop en zelfs onze eigen bewegingen in Nederland zijn opgebouwd. Dit alles heeft als basis liefde. 

Ik verwacht dus het onmogelijke van deze makers, want er is niemand die ons iets kan vertellen over black love behalve wij zelf. En zoals onze underrated R&B held Tank laatst zei in drink champs, our violence isn’t the threat our love is.

Ira Kip is theatermaker en schrijver.